Nhưng những con số trên có thực sự minh chứng cho sự hồi phục hoàn toàn của khách nội địa, từ đó giúp cho việc hoạch định phát triển trong tương lai, hay là nhưng con số đó chưa được kiểm chứng một cách khoa học? Vấn đề này cần được nhìn một cách thấu đáo từ nhiều phía.
Vừa qua cơn bão dịch bệnh, doanh nghiệp du lịch, nhà đầu tư rất cần những con số thống kê tương đối chính xác về lượng khách, doanh thu từ du lịch, đóng góp của du lịch trong GDP, mức tăng trưởng so với các giai đoạn trước. Con số càng ảo, doanh nghiệp càng mất phương hướng.
Đâu là con số thật?
Thống kê của ngành Du lịch cho thấy, 6 ngày nghỉ Tết Nguyên đán Quý Mão 2023 (từ ngày 21 - 26.1), cả nước ước phục vụ 9 triệu lượt khách nội địa (tăng khoảng 47,5% so với cùng kỳ Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022). Tuy nhiên, ảnh hưởng của dịch Covid-19 tới nền kinh tế vẫn rất rõ nét, dù lượng khách tăng nhưng mức chi tiêu của khách du lịch lại giảm. Tổng thu từ khách du lịch ước đạt 17.500 tỉ đồng (giảm 30% so với cùng kỳ). Trong tổng số khách nội địa, khách có lưu trú ước đạt 2 triệu lượt (giảm khoảng 37,5% so với cùng kỳ), công suất phòng trung bình ước đạt 40 - 45%.
Số liệu của các địa phương báo cáo về Tổng cục Du lịch cũng rất cao. Đây chính là cơ sở để Tổng cục Du lịch đưa ra con số cuối cùng. Ví dụ, TP.HCM ước phục vụ 1,7 triệu lượt khách, trong đó số khách lưu trú đạt 250 nghìn lượt; tổng thu từ khách du lịch ước đạt 6.300 tỉ đồng. Bạc Liêu ước phục vụ 165 nghìn lượt khách, tổng thu từ khách du lịch ước đạt 85 tỉ đồng. Từ số liệu trên có thể thấy, doanh thu trên đầu khách của các địa phương rất khác nhau. TP.HCM thu khoảng 3,7 triệu đồng/ khách, nhưng Bạc Liêu chỉ thu được 515 nghìn đồng/ khách.
Bên cạnh đó, phần lớn, khách du lịch nội địa là khách tham quan trong ngày (không có lưu trú, thậm chí cũng không có bữa ăn nào), khách tự đi chứ không qua công ty lữ hành, du lịch, chi tiêu thấp... dẫn tới lượng khách tăng rất cao nhưng doanh thu lại giảm. "Ở các trung tâm du lịch như Hà Nội, Đà Nẵng, Hạ Long, Nha Trang, Cần Thơ, Phú Quốc...., các nhà hàng, khách sạn vẫn đóng cửa nhiều. Các cơ quan quản lý nhà nước có thể đi thị sát và thống kê cụ thể để thấy rõ hơn tình hình hoạt động của các doanh nghiệp du lịch", một doanh nghiệp cho biết.
Ông P.H, Giám đốc một tập đoàn kinh doanh du lịch ở Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Khánh Hòa cho rằng, dường như "bệnh thành tích" đã ăn sâu vào máu, vào tư duy của nhiều ngành, nhiều cấp và không dễ gì bỏ được. "Tôi không hiểu tại sao số liệu thống kê cứ phải năm sau cao hơn năm trước? Phương pháp tính thế nào khi chỉ có 1 người khách nhưng vài tỉnh, thành đều tính đấy là khách của mình mà có khi người ta chỉ đi qua thôi", ông P.H nói.
Báo cáo thì tăng, thực tế lại "ế khách"
Ở Quảng Ninh, trong khi nhiều khách sạn, cơ sở kinh doanh du lịch kêu trời vì lượng khách dịp Tết Nguyên đán 2023 khá èo uột, đìu hiu thì con số thống kê du lịch của địa phương vẫn ghi nhận con số lượng khách "khủng", tăng gấp 2 so với cùng kỳ năm ngoái. Vậy thực tế như thế nào?
Theo thông tin từ phiên họp thường kỳ của UBND tỉnh Quảng Ninh, trong tháng 1.2023, tổng lượng khách du lịch đến Quảng Ninh ước đạt 1,6 triệu lượt, tăng hơn 12 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, khách quốc tế đạt 90.000 lượt. Tổng doanh thu du lịch trên 3.500 tỉ đồng, gấp 15,4 lần cùng kỳ. Riêng kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Quý Mão, du lịch Quảng Ninh đón khoảng 700.000 lượt khách nội địa và quốc tế, tăng 2,5 lần so với dịp Tết năm ngoái, tổng doanh thu ước trên 1.400 tỉ đồng. Tuy nhiên, trái ngược với những con số "đẹp" trên báo cáo, nhiều nhà hàng, khách sạn và cơ sở kinh doanh du lịch ở Quảng Ninh lại than thở vì du lịch Quảng Ninh chưa khi nào lại "ế khách" vào dịp Tết vừa qua như vậy. Dù dịch Covid-19 đã được kiểm soát từ lâu, Quảng Ninh cũng có nhiều lợi thế về giao thông thuận lợi, được xem là trung tâm du lịch của vùng Đông Bắc, tuy nhiên suốt kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, hàng loạt tàu du lịch, nhà hàng đóng cửa im lìm vì vắng khách. Hàng loạt cơ sở lưu trú hoạt động cầm chừng, thậm chí đóng cửa vì không có khách.
Ông T., chủ một doanh nghiệp lữ hành có khai thác khách đến thị trường Quảng Ninh cho biết: "Trước Tết, chúng tôi vẫn có những đoàn khách đến Quảng Ninh để tổng kết nhưng trong và ngoài Tết gần như không có khách. Mọi năm, chúng tôi vẫn đón những đoàn khách gia đình đi nghỉ dưỡng dịp Tết. Nhưng năm nay, từ ngày 15 trước Tết đến sau Rằm, lượng khách rất ít. So với thời điểm năm 2019, doanh thu từ lượng khách du lịch đến Quảng Ninh của chúng tôi giảm rất nhiều, khoảng từ 35- 40%".
Trong khi đó, ông N.V.H, chủ chuỗi cơ sở kinh doanh nhà hàng và dịch vụ tàu biển tại Hạ Long than thở dịp Tết nguyên đán vừa rồi khách quá vắng."Nhà hàng của chúng tôi mở tháng 8 năm ngoái với mục tiêu đón lượng khách lớn phục hồi sau dịch Covid-19 nhưng thời gian qua vẫn rất vắng. Nhân viên nhà hàng được cho nghỉ Tết từ hôm 22 Tết, mùng 2 Tết Quý Mão mới có đoàn khách nhỏ khai xuân nhưng không đáng kể. Chúng tôi có 4-5 tàu phục vụ khách tham quan trong ngày trên vịnh Hạ Long nhưng cũng chỉ lác đác có khách".
Khi được hỏi về việc tăng trưởng khách của Quảng Ninh, đặc biệt là trong dịp Tết nguyên đán, ông này nói: "Thế thì con số ấy lấy ở đâu chứ còn doanh nghiệp chúng tôi vẫn khó khăn lắm. Khách làm gì có đâu". Ông D.P, từng là một chủ tàu lưu trú hàng đầu trên vịnh Hạ Long cho biết, hiện ông chỉ còn duy trì 2 tàu du lịch trên Vịnh Hạ Long, tuy nhiên, một chiếc thì dừng hoạt động từ khi xảy ra dịch Covid-19, còn một chiếc cũng hoạt động cầm chừng, tháng chỉ có 2-3 chuyến. "Khách đến Quảng Ninh giờ chủ yếu là khách đi chùa, khách tham quan trong ngày chứ lấy đâu ra mà vài ngày Tết được 700.000 lượt?", ông D.P cho biết.
Trong khi đó, một hướng dẫn viên tại Quảng Ninh cũng thừa nhận: "Từ Tết đến giờ, anh chưa có đoàn khách nào". Phía Chi hội Tàu du lịch Hạ Long thông tin: Hơn 357 tàu theo tiếng đăng ký hoạt động dịp Tết, nhưng chỉ có khoảng hơn 10% tàu đón khách. Ngày thường chạy ngày 2-3 chuyến, dịp Tết chỉ đón 1 chuyến hoặc tàu dừng hoạt động. Nhìn chung trong tháng 1, khách tham quan vịnh Hạ Long trên các tàu theo tiếng chỉ ở mức 20-30% công suất.
Sun World Ha Long, công viên giải trí lớn nhất Quảng Ninh vốn là một trong những điểm đến hút khách nhất vào mỗi dịp Tết, cũng không tránh khỏi tình trạng "buồn hiu hắt" vào dịp Tết Quý Mão. Cụ thể, trong 7 ngày nghỉ Tết (20 – 26.1.2023, tức 29 đến 5 Tết), Sun World Ha Long đón được hơn 11.000 lượt khách, chỉ đạt khoảng 25% so với cùng kỳ năm 2019, mức tăng trưởng thấp nhất trong hệ thống Sun World trên cả nước và chỉ đạt 40% so với mục tiêu đề ra. Theo nhiều doanh nghiệp du lịch, thực trạng khách du lịch sụt giảm dịp Tết vừa qua là một hồi chuông cảnh báo để các địa phương cần nhanh chóng thay đổi và hành động nếu không muốn "tụt hạng" so với các địa phương khác.
Ngày 30.1, UBND tỉnh Quảng Ninh đã phát đi văn bản chỉ đạo Sở Du lịch cùng các địa phương trên toàn tỉnh thực hiện báo cáo thống kê hàng ngày số du khách, trong đó yêu cầu làm rõ khách tham quan trong ngày, khách du lịch, khách lưu trú, khách trong nước, quốc tế và tổng doanh thu. Rà soát công tác thống kê để đảm bảo con số chính xác về lượng khách, đối tượng khách là việc quan trọng để biết du lịch Quảng Ninh đang ở đâu. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là ngành Du lịch Quảng Ninh cần nhìn thẳng vào vấn đề "cần đổi mới và hành động" để chuẩn bị những giải pháp đột phá cho du lịch Quảng Ninh trong tình hình mới.
Việc cần có những con số thống kê du lịch, phân loại rõ khách lưu trú, khách tham quan, khách quốc tế, khách nội địa, chi tiêu của khách... chính xác là rất cần thiết. Không riêng Quảng Ninh mà các địa phương khác cũng vậy. Những chỉ tiêu, kinh phí đầu tư, kế hoạch ngắn và dài hạn, chiến lược kinh doanh cũng như chiến lược phát triển của ngành Du lịch nếu được xây dựng trên những con số ước lượng, không rõ ràng, thậm chí sai lệch sẽ không đạt hiệu quả mà còn khiến bức tranh du lịch trở nên thiếu khách quan.
Số liệu "đẹp" có thể chỉ giúp cho quảng bá hình ảnh điểm đến, nhưng nếu không làm rõ khách lưu trú và khách tham quan trong ngày, khách quốc tế và khách nội địa; đặc biệt là doanh thu trên đầu khách, chi tiêu của khách 1 ngày... thì sẽ không phân tích được đặc điểm của thị trường để đưa ra giải pháp hợp lý. Có những địa phương hiện nay chủ yếu là khách tham quan trong ngày, tiền thu về không đủ để tái đầu tư và xử lý rác thải, bảo vệ môi trường.
Việc có những thống kê chuyên ngành du lịch là vô cùng quan trọng. Nếu số liệu thống kê sai có thể dẫn tới hoạch định, đề xuất chính sách sai. Và như thế sẽ khó có thể làm kinh tế du lịch được.
(Ông PHÙNG QUANG THẮNG, Phó chủ tịch thường trực Liên chi hội lữ hành Việt Nam)
CÙNG CHUYÊN MỤC
