Ngày 1-7-2025 đi vào lịch sử như một cột mốc chưa từng có trong tiến trình phát triển đô thị Việt Nam khi TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu chính thức hợp nhất thành một thực thể hành chính - kinh tế - xã hội mới mang tên TP HCM. Như Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Đây là bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử phát triển đô thị Việt Nam".
Phép nhân chiến lược
Việc hợp nhất TP HCM, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ là sự thay đổi về địa giới hành chính, mà còn là sự định hình lại cục diện thế và lực của quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu. Theo Liên hợp quốc, những thành phố có hơn 10 triệu dân được xếp vào nhóm siêu đô thị. Với dân số 14 triệu người sau hợp nhất, TP HCM mới trở thành siêu đô thị đầu tiên của Việt Nam.
Trong 4 thập niên qua, TP HCM luôn được xem là đầu tàu kinh tế của cả nước. Tuy nhiên, những năm gần đây, vai trò ấy có dấu hiệu suy giảm. Trong khi đó, Bình Dương nổi lên như một cực công nghiệp năng động với hàng chục khu công nghiệp, còn Bà Rịa - Vũng Tàu khẳng định vị thế cảng biển nước sâu và trung tâm năng lượng quốc gia. Việc hợp nhất 3 địa phương này không đơn thuần là "cộng gộp" diện tích hay dân số, mà là sự tích hợp thế mạnh chiến lược, tái cấu trúc toàn diện không gian phát triển, nơi 3 cực kinh tế năng động bậc nhất cả nước hội tụ thành một siêu đô thị tài chính - công nghiệp - cảng biển.
TP HCM đã và đang đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng, xứng đáng tầm vóc của một siêu đô thị. Ảnh: TẤN THẠNH
Theo Viện Nghiên cứu và Phát triển TP HCM (HIDS), quy mô kinh tế của TP HCM sau hợp nhất đạt hơn 2,7 triệu tỉ đồng, chiếm gần 1/4 GDP cả nước năm 2024. Thu ngân sách gần 682.000 tỉ đồng, tương đương gần 1/3 tổng thu cả nước.
"Việc hợp nhất không đơn thuần là cộng gộp 3 đơn vị hành chính, mà là một "phép nhân chiến lược" tạo ra giá trị bứt phá về quy mô, vị thế và năng lực cạnh tranh mà không phải nơi nào cũng có được" - TS Trần Du Lịch khẳng định. Theo ông, không có nơi nào hội tụ động lực tăng trưởng mạnh như vậy, chưa kể đây là địa phương cực kỳ hấp dẫn để phát triển một đô thị thông minh, hiện đại.
Thế và lực vượt trội
Nếu "thế" là vị trí và quy mô thì "lực" chính là sức mạnh nội sinh. TP HCM mới đang sở hữu một tổ hợp nguồn lực hiếm có tại Đông Nam Á.
Trước hết là nguồn lực kinh tế. Ba trong số 6 địa phương dẫn đầu về quy mô kinh tế của Việt Nam đã hợp nhất, biến TP HCM thành cực tăng trưởng mạnh nhất. Nếu TP HCM dẫn đầu về tài chính, thương mại và công nghệ cao thì Bình Dương cung cấp nền tảng công nghiệp sản xuất hiện đại khi mệnh danh "thủ phủ công nghiệp" với hệ thống khu công nghiệp hiện đại và FDI hàng đầu cả nước, Bà Rịa - Vũng Tàu bổ sung trục logistics và năng lượng với cụm cảng Cái Mép - Thị Vải - một trong 21 cảng nước sâu hàng đầu thế giới - đang được đầu tư mở rộng, hiện đại hóa để trở thành cảng trung chuyển quốc tế lớn nhất cả nước, có năng lực cạnh tranh ở tầm khu vực châu Á và thế giới. Sự hợp nhất 3 địa phương thành một tạo nên một cấu trúc kinh tế bổ trợ hoàn hảo.
Với thế và lực mới, diện mạo TP HCM đang ngày càng thay đổi. Ảnh: TẤN THẠNH
Tiếp đến là hạ tầng chiến lược. TP HCM mới sở hữu đồng thời Cảng Hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất; cụm cảng Cái Mép - Thị Vải; mạng lưới cao tốc: TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, Biên Hòa - Vũng Tàu, Bến Lức - Long Thành; Vành đai 2, Vành đai 3… sẽ tạo nên hạ tầng chiến lược cảng biển - hàng không - công nghiệp, tạo điều kiện cho TP HCM vươn lên thành trung tâm logistics hàng đầu châu Á.
Một nguồn lực khác không thể bỏ qua là nguồn nhân lực và tri thức. Với hơn 14 triệu dân, trong đó hàng triệu người có trình độ đại học, sau đại học, đội ngũ chuyên gia, kỹ sư, nhà quản lý, nhà khoa học, TP HCM mới chính là "chảo nhân lực" lớn nhất Việt Nam. Đây cũng là nơi tập trung hàng chục trường đại học, hàng trăm viện nghiên cứu, nhiều trung tâm đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Đây cũng là thị trường tiêu dùng siêu lớn, mở ra không gian phát triển mạnh mẽ cho thương mại, dịch vụ, công nghệ số, y tế và giáo dục chất lượng cao.
Cơ hội vươn tầm toàn cầu
Sự ra đời của TP HCM mới mang lại cho Việt Nam thế phát triển hoàn toàn mới. Trong bức tranh toàn cầu, các siêu đô thị không chỉ là trung tâm quốc gia, mà còn là hạt nhân kết nối quốc tế. TP HCM mới, với sự hội tụ của công nghiệp, dịch vụ, cảng biển, sân bay, khoa học - công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao, hoàn toàn có thể trở thành một cực phát triển tầm khu vực.
Tuy nhiên, cơ hội luôn song hành với thách thức. TP HCM mới đối diện nhiều vấn đề lớn như quản trị siêu đô thị với 14 triệu người; chênh lệch phát triển 3 khu vực; áp lực hạ tầng và môi trường; thể chế và phân cấp tài chính… Do đó, để TP HCM mới thực sự trở thành siêu đô thị toàn cầu, cần một tầm nhìn phát triển dài hạn và những đột phá thể chế, hạ tầng, văn hóa, con người. TP HCM mới cần được nuôi dưỡng bởi một khát vọng vươn tầm thế giới, không hài lòng với vị trí "đầu tàu trong nước" mà phải hướng đến vị trí trung tâm khu vực và quốc tế.
TS Trần Du Lịch nhìn nhận với lợi thế không gian phát triển và thế mạnh địa - kinh tế sau hợp nhất, TP HCM cần tập trung phát triển siêu đô thị đa trung tâm, bám sông, hướng biển trong kỷ nguyên mới. Đây là thời cơ để TP HCM nâng cao vị trí, vai trò và vươn tầm quốc tế. Đồng tình, TSKH-KTS Ngô Viết Nam Sơn kiến nghị TP HCM cần có bản quy hoạch phát triển đô thị mới, có tính kết nối cao, với tầm nhìn toàn diện hơn, chứ không phải là ghép cơ học quy hoạch của 3 địa phương cũ. Thông qua quy hoạch này, thành phố cần hướng tới mô hình đa trung tâm, đa cực. Đó là đầu tư phát triển hạ tầng đô thị để giải quyết bài toán giãn dân, tránh tập trung vào lõi đô thị cũ.
Các chuyên gia kỳ vọng sự hợp nhất TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu là bước khởi đầu cho một kỷ nguyên mới của đô thị Việt Nam. Lần đầu tiên, Việt Nam có một siêu đô thị đủ lớn, đủ mạnh, đủ tầm để tham gia cuộc đua toàn cầu. Thế và lực mới này mở ra cơ hội chưa từng có nhưng cũng đặt ra trách nhiệm chưa từng có. Thành công hay thất bại sẽ không chỉ quyết định vận mệnh của một siêu đô thị, mà còn ảnh hưởng đến tương lai phát triển của cả nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình.
TS VŨ THÀNH TỰ ANH, nguyên Giám đốc Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright:
Giải phóng nguồn lực đang bị kìm hãm
Quy mô kinh tế của TP HCM hiện nay rất lớn và có tính đa dạng cao. Cần xác định trụ cột cho sự phát triển đột phá của TP HCM vẫn là khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và thúc đẩy kinh tế tư nhân. Song song đó, công nghiệp cần tái cấu trúc, hạn chế những ngành thâm dụng lao động, tác động xấu đến môi trường.
TP HCM cũng cần có sự sáng tạo trong huy động nguồn lực nhằm giải phóng nguồn lực đang bị kìm hãm, khơi thông dự án trì trệ và huy động nguồn vốn mới.
TS NGUYỄN TRỌNG HOÀI, nguyên Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế TP HCM:
Đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên mới
Trong giai đoạn tới, thành phố cần chú trọng đào tạo nhân lực có kỹ năng công nghệ đáp ứng yêu cầu kỷ nguyên mới.
Ngoài ra, TP HCM nên phát huy tối đa lợi thế kinh tế biển, phát triển ngành logistics theo hướng thông minh, hiện đại và các chỉ tiêu mới để phù hợp với bối cảnh phát triển khoa học - công nghệ.
Thời cơ vàng để bứt phá
Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được cho biết tầm nhìn phát triển của TP HCM trở thành siêu đô thị mang tầm quốc tế, hướng đến top 100 thành phố đáng sống trên thế giới đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Do đó, sứ mệnh của TP HCM phải tiên phong dẫn dắt, lan tỏa phát triển cho cả nước.
"Thành phố đang đứng trước thời cơ vàng để bứt phá. Sự phát triển của thành phố không chỉ vì 14 triệu dân mà còn vì sự hưng thịnh của vùng Đông Nam Bộ và cả nước" - Chủ tịch UBND TP HCM nhấn mạnh.
CÙNG CHUYÊN MỤC
